تاریخ خمام
خمام بر سر راه رشت به انزلی در شمال خاوری رشت و جنوب باختری انزلی قرار دارد. تا پیش از آنکه رشت در قسمتهایی از حومههای پیرامون خود گسترش پیدا کند فاصله اش از این شهر ۱۳ کیلومتر و از بندرانزلی ۲۰ کیلومتر محاسبه میگردید. خمام از آبادیهایی است که در نوشتههای گذشتگان از آن با نام هُمام یاد گردیده است. رودخانهٔ خمام که سابقاً پرآبتر و وسیعتر بوده، با اتصال به راههای آبیِ رودخانهای به گسکر راه داشته و محل لنگرگاه بزرگ کشتیهای بادبانی بودهاست. از تاریخ ۴ ذیقعده ۱۲۷۱ خورشیدی در سالهای پایانی حکومت ناصرالدین شاه که قرارداد شرکتی ایرانی و روسی برای دایر کردن راه ارّابه رو از انزلی به رشت بسته شد، رفت و آمد مأموران روس در این منطقه روز به روز افزایش یافت و به سبب موقعیت خمام بود که در اینجا راهدارخانهای که روسها به آن زاستاو میگفتند برپا گردید.